Mastodon açık kaynak kodlu ActivityPub protokolü üzerine kurulu bir sistem. Kullanıcılar "https://instances.social/" adresinden Mastodon'daki sunuculara bakıp istediğini seçerek kaydolabilir. Öte yandan bu sunucular birbirinden tamamen bağımsız olmak zorunda da değil. Farklı sunucularda bulunan kullanıcılar, diğer sunuculardan kişilerle takipleşip irtibatta kalabilir. Takip ettiğiniz kişinin paylaşımı, hesabı başka sunucuda kayıtlı olsa da ana sayfanızda görünür. Sunucular arası irtibat ve geçişkenlik bulunuyor, istediğiniz zaman hesabınızı istediğiniz sunucuya taşımanız mümkün. Daha rahat anlaşılması için merkezi platformların aslında merkeziyetsiz olduğunu hayal edelim. Böyle olsaydı Twitter'da bir kullanıcı, Instagram'daki bir başka kullanıcıyı Instagram'a hiç kayıt olmadan takip edebilirdi. Instagram'da o kişinin paylaştığı görüntüler, Twitter kullanıcısının akışında görünebilirdi. Bu iki kullanıcı aynı zamanda birbiriyle yorumlaşabilir veya mesajlaşabilirdi.             Kısacası, Mastodon'da biraz yazılım bilgisi olan herkes kendi sosyal medya platformunu (yani sunucusunu) kurma, bu platformun ilkelerini belirleme, sunucuya katılmak isteyen kullanıcıları onaylama ve ağı genel anlamda denetleme şansına sahip. Hâlihazırda kayıtlı olduğu sunucunun kurucusundan ve moderasyonundan hoşlanmayan kişiler de takipçilerini kaybetmeden, hesabını başka bir sunucuya taşıyabilir. Bunun için öncelikle hesabını taşımak istediği sunucuda yeni bir hesap açmak yeterli. Daha sonra hesap ayarlarının en alt kısmında profillerini taşımak için gerekli adımların yer aldığı yönlendirmeleri uygulayarak işlem tamamlanabilir. Mastodon'un temel özelliklerinden bahsedilirken, ilk akla gelen sunucusuna göre değişmekle birlikte, 500 karakterlik gönderilerin paylaşımına izin verilmesi. Çoğu sunucu bu şekilde işliyor. Ancak paylaşım sınırı, her sunucuda böyle olmak zorunda değil. Örneğin, hâlihazırda 26 binden fazla hesaba ev sahipliği yapan "qoto.org" sunucusunun en dikkat çekici özelliği gönderilerde tamı tamına 65 bin 535 karaktere izin vermesi.             Deneyimlediğim diğer fediverse uygulamalar da aynı temel özellikleri barındırdığından özellikle Mastodon’u uzunca anlatmaya çalıştım. İlk Mastodon hesabımı mastadon.social sunucu üzerinden açmıştım. Daha sonra bu sunucunun ağır çalıştığını fark ettiğim için Vivaldi Browser’in sunucusuna taşındım. Sonradan yerli mastodon sunucuları mastodon.com.tr ve ayyildiz.social’in açıldığını fark ettim ve ayyildiz.social sunucusuna taşındım. Global mastodon timeline’nında ilk göze çarpan yeterince Türkçe konuşan kullanıcı bulunmamasıydı. Fakat araştırdıkça birçok Türk kullanıcı ile takipleştim. Zamanla daha fazla kullanıcının katılacağını düşünerek uzun süredir kullanıyorum. Geçen hafta Twitter tarafından kullanıcılarına kısıtlamalar getirilmesi üzerine, özellikle Twitter üzerinden Mastodon’a kitlesel bir göç gerçekleşti. Uzun zamandır kullanmama rağmen ulaşamadığım sayıların kat kat fazlasını gördüm bir günde. Mastodon’a ve benzeri merkeziyetsiz alternatiflere geçiş yapan kullanıcılar, ilk zamanlar biraz bocalasalar da alıştıkça algoritma tarafından yönlendirilmeden, sadece istediklerine ulaşabildiklerini, reklam ve fenomen işgaline uğramadan sosyal platform tecrübesi yaşayabildiklerini gördüler. Sonraki yazımda bilinen sosyal medya platformlarının merkeziyetsiz alternatiflerinden kısa kısa bahsetmek istiyorum.