Kolonizatör Bir Derviş Seyyid Harun (?- 1320)

Tarihci -Yazar Ercan Arslan'ın kaleminden 'Kolonizatör Bir Derviş Seyyid Harun (?- 1320)' başlıklı yazısı...

Vefatının 702.yılı münasebetiyle Seyyid Harun Veli’yi bir kez daha rahmetle anıyoruz. Seyyid Harun Velî ile ilgili temel bilgileri 1554-55’te kardeşi Seyyid Bedrettin'in soyundan gelen Şeyh Musa oğlu Abdülkerim tarafından yazıldığı bilinen "Makâlât-ı Seyyîd Harun" adlı eserden öğrenmekteyiz. Bu eserin ele geçen üç yazma nüshası (2021’de Seydişehir Belediyesince tek kitap olarak yayınlanmıştır) ve Merhum Rüştü Ergen’de olduğu tahmin edilen bir kopya nüshası bulunmaktadır. Bizim arşivimizde de bu kopya nüshanın fihrist kısmının soluk bir kopyası bulunmakta. XIII. Yüzyılda Türkistan coğrafyasında dünyaya gelen Seyyid Harun Velî'nin soyunun baba tarafından Cafer-i Sadık’a, anne tarafından ise Veysel Karanîye dayandığı rivayet edilir. Bu yüzyıl, Moğol baskısı nedeni ile Oğuz boylarının Anadolu'ya doğru göç etmek zorunda kaldıkları bir dönemdir. Anlatılan menkıbeye göre, Seyyid Harun Velî Horasan civarında âdil bir yönetici iken atalarının mezarını ziyareti sırasında deruni bir ilhamla kendisine Rum diyarına giderek Küpe dağı eteğinde bir şehir kurması işaret edilir. Bu durum üzerine Seyyid Harun Velî görevini bırakarak kırk kişilik kafilesiyle Anadolu istikametine hareket eder. XIV.yy başlarında Bağdat yoluyla Konya'ya , buradan da Hatunsaray üzerinden Çukurçimen, Maya ve Karaviran köylerini takip ederek bu günkü Seydişehir'in önce Pınarbaşı’na, sonra Ilıca Tepesi’ne oradan da "Çiğdem Tepe" denilen mevkiine gelir ve "Seyyid Şehri" olarak anılacak Seydişehir'i bu tepecik üzerinde kurar. Esasen bu dönem Türkiye Selçukilerinin yıkılış yılları, Osmanlı Devleti’nin ise kuruluş yıllarıdır. Bölge Beyşehir merkezli Eşrefoğulları Beyliğinin hâkimiyet sahası içerisindedir. Seydişehir kentinin, Konya merkezli Türkiye Selçukileri’nin ve Eşrefoğulları Beyliği’nin bilgisi ve müsaadesiyle kurulduğu muhakkaktır. Eşrefoğulları, Hamitoğulları, Karamanoğulları ve Osmanlıların egemenliği altındaki Seydişehir’de bu siyasi otoritelerin kanunlarının uygulandığı bilinmektedir.   Seyyid Harun Velî, Ilıca Tepesinin arka yüzünde mevcut olan Antik Vervelid harabelerindeki taş malzemeleri kullanarak müritlerinin ve çevre halkının yardımı ile Çiğdem Tepe üzerine evvela Ulu Kapıyı inşa ettirdi. Devamında Hızır Kapı (Pazar Kapısı) ve Kiçi (Küçük-Evliya) Kapı tamamlandı. Pınarbaşı ve Ağıl Kaya’dan getirilen ağaçlar ile önce bir Savma, sonra Cuma Mescidi hamam ve bir mektep inşa edildi. Külliye niteliğinde olan bu ilk yapı topluluğu etrafında zamanla "Seydişehir" kurularak gelişti. Seydişehir'in fizikî yapısının Seyyid Hârun Külliyesi'nin etrafında gelişmiş olması ve Anadolu Selçukileri döneminde bahsedilen bu bölgede bir yerleşimin mevcut olmaması, şehrin onun tarafından kurulduğunun en somut bir delili olarak gösterilebilir. Unutulmaması gereken şey Seydişehir köylerinin Malazgirt Zaferi sonrası (26 Ağustos 1071) Türk iskânına, kent merkezinden çok evvel açılmış olduğudur. Makalata göre kent bahar aylarında inşa edilmiş olmalıdır. Seyyid Hârun'un şehrin kuruluşundan sonra inzivaya çekildiği, namazlarını cemaatle savmasında eda ettiği, tefekkür içerisinde ömrünün kalan kısmını burada geçirdiği belirtilmektedir.   Anadolu'nun Türkleşip İslamlaşmasında önemli vazifeler ifa etmiş Kolonizatör Türk dervişlerinden biri olan Seyyid Harun Velî türbe kapısı üzerindeki kitabeye göre Hicrî 23 Rebiülevvel 720 (3 Mayıs 1320) de vefat etmiştir. Seyyid Harun Velî kendi adıyla anılan Ulu Caminin kuzey girişindeki türbede medfundur. Vefatından sonra yerine oğlu Halife Sultan postnişin olarak geçmiştir. Seydişehir kentinin İnanç Turizmi yönüyle önde gelen figürü olan Seyyid Harun Veli’yi kentin ziyaretçilerine takdim ederken, Makalat türü eserlerdeki esâtîr (mitolojik) unsurlardan ziyade, reel coğrafyalardaki siyasi, askeri, sosyo-ekonomik vakalarla, kültürel ve demografik unsurların izlerini takip etmenin daha yerinde olacağı kanaatindeyim. Film yapımcısı ve senaristlere de küçük bir hatırlatma Seyyid Harun Filmi henüz yapılmadı. Bir gün yapılması ümidiyle.(Naciye Pınaraltı, Makalatı Seyyid Harun, Lisans Tezi (Faik Soyman Vakfı Kütüphanesinden devir, BY 281); Vefatının 700.Yılında Seyyid Harun Veli ve Makalat-ı Seyyid Harun Veli, Seydişehir Belediyesi Yayınları, Seydişehir 2021; Rüştü Ergen, Notlar; Ayşe Değerli, Seydişehir 1305-1920,Çizgi Kitabevi, Konya 2013)