“Gelecek geçmişi değiştirir” diye bir söz duydunuz mu daha önce? Evet yanlış okumadınız, geçmişin geleceği değiştirmesinden söz etmiyoruz, geleceğin geçmişi değiştirmesi mümkün müdür? Örneğin bir mektup aldınız. Mektup on gün önce yazılmış olsun. Mektubu açıp okuyunca ,sizin ne düşündüğünüze, verdiğiniz tepkilere, yani içinde bulunduğunuz hale, idrak seviyenize ve niyetinize göre, mektupta yazılı olanlar belirlenmiş olabilir mi? … Zaman, insanların birçoğu için, geçmişten geleceğe giden bir yol gibi yahut karelerden oluşan ve sırasıyla izlenen bir film gibi algılanır. Ve bu nedenle, insanlar olaylara bakarken sebeplerden sonuçlara ulaşırlar… Oysa tam tersini de görmek, yani sonuçların sebeplerine doğru bakmakta mümkündür ve insana geniş bakışları kazandırır. Bir çok ilim, bilim ve felsefe insanı zaman ve mekan kavramı üzerine epey kafa yormuşlardır. Kuantum fiziği, Einstein’ın İzafiyet Teorisi ve zamanın göreceliliğine dair deneyler ve tezlerle de bu kavramları ele almışlardır. Lakin aslında Zaman ve Mekan kavramı, “İnsanın sınırlı aklı ile yaşadığı ham hallerinden, pişmiş olarak, sınırsız Gönül’e dahil olma süreçlerinde, Ayağını bastığı yerlere “Mekan” ve yürüdükçe geçen saatlere de “Zaman” dendiğini düşünmesiymiş… Ve İnsan Gönlün’e dahil olduğunda, zamanın da, mekanın da sadece birer kavram niteliğinde kaldığını, yani Zamansız ve Mekansız olunduğunda bu iki kavramında hiç bir anlam içermediğini hissederek idrak edermiş.” … Dolayısıyla, önemli olan; Geçmiş mi Geleceği belirler yahut Gelecek mi Geçmişi değiştirir’e takılmak yerine, Sadece An’ın var olduğunun idraki ile An’ın içinde DAİMA en iyisini yapan eden olmaktır. Çünkü An’ı doğru Kuran’ın geçmişi de geleceği de dosdoğru olur. Çünkü “Dünya’nın bir ucunda, bir kelebeğin kanat çırpması, diğer ucunda bir kasırganın oluşmasına neden olabilir. “ (Kelebek Etkisi) Yani hiçbir şey nedensiz değildir ve boş yere yaşanmaz. Şu an olan tüm şeyler, arka planda bir başka şeye hizmet eder. Ve konuya dair Şems’i Tebriz’inin sözü yerinde bir hatırlatma olacaktır; “Kainat yekvücud, tek varlıktır. Herşey ve herkes görünmez iplerle birbirine bağlıdır. Sakın kimsenin ahını alma; bir başkasının hele hele senden zayıf olanın canını yakma. Unutma ki dünyanın öte ucunda tek bir insanın kederi, tüm insanlığı mutsuz edebilir.” Bu sebeple An’ın içinde aslında her ne yapıyor isek kendimize, yani bize yaptığımızı hissetmek gerekir. Tek vücut olan bir insanın, herhangi bir organındaki ağrının, tüm bedenini, tüm organlarını etkilemesi misali, Tüm kainatta, her şey görünmez iplerle birbirine bağlıdır.