Mustafa AK
Köşe Yazarı
Mustafa AK
 

HATİROĞLU ŞERAFEDDİN İSYANI

1243 Kösedağ Savaşı sonrası Anadolu halkı için karanlık günler başlamıştı. Moğol hâkimiyeti ve melikler arası kavgalar toplumu istikrarsızlığa sürüklemişti. Bu süreç içinde Celaleddin Karatay’ın naibliğinde Selçuklu hükümdarları arasında üçlü bir yönetim kurulmuştu. 1249-54 yılları arasında yani Karatay’ın sağlığında nispeten istikrarlı bir dönem meydana gelmişti. Naibin ölümü sonrası Selçuklu devletinde kudretli bir vezirin daha iktidar güneşi parlayacaktı. Bu kişi Muineddin Süleyman Pervane’ydi. Pervane döneminde devletin ikinci adamı olarak ve sonrasında isyan eden Hatiroğlu Şerafeddin kimdi? Neden isyan etmişti? Hatiroğlu Şerafeddin ve ailesinin etnik kökeni bilinmemekle birlikte Moğol istilası ile Deylem ’den geldikleri anlaşılmaktadır. Hatiroğlu Şerafeddin ’in Pervane’nin kâtiplerinden biri olduğu ve onun zamanında Beylerbeyi unvanı ile anıldığı görürüz. Ayrıca kaynaklarda Niğde subaşısı olarak vazifelendirildiği de görülür. IV. Kılıç Arslan’ı, kardeşi Ziyaeddin ile birlikte zehirleyerek ortadan kaldırmışlardır. Bu planın arkasında da Muineddin Pervane vardı. Hükümdarın ölümü sonrası Pervane devri tam anlamıyla başlamış ve Şerafeddin bu devrin önemi adamları arasında yerini almıştır. Peki Şerafeddin’i bu isyana sürükleyen neydi? Burada Pervane ile Şerafeddin arasında anlaşmazlıklar başladığı görülür. Çünkü yeni dönemde III. Gıyaseddin’in tahta geçmesi ve Pervane’nin güçlendiğini görürüz. Aynı dönemde Anadolu’da Moğol baskısının arttığını ve buna bağlı olarak halkın rahatsız olduğunu görmekteyiz. Bu süreç içerisinde Moğol Hükümdarı Abaka’nın Selçuklu melikesini oğlu Argun’a istemesi rahatsızlığı artırmıştır. Denge politikası gereği Selçuklular Memluk devleti ile ittifak aramışlardır. Sultan Baybars ittifakı kabul etmiş ama geliş zamanını 1276 yılı sonları olarak belirlemiştir. Anadolu halkı Moğolları yenen hükümdar olarak Baybars’a tam destek veriyordu. Hatiroğlu Şerafeddin ise Baybars’ın Anadolu’daki en kuvvetli destekçileri arasında yer alıyordu. Aynı dönemde Pervane de tüm umudun Memluklerde olduğunu düşünmüştür. Ama ittifakta gönülsüzdü. Hem Moğol baskısı hem de Memluklere karşı politika Pervane’yi zor durumda bırakmıştı. Memluklerin Anadolu’ya gelmelerine kadar Selçuklu melikesini teslim etmek istemiyordu. Moğolları oyalama siyaseti güdecekti. 1276 yılında Pervane, Selçuklu melikesinin düğün alayı ile birlikte yola çıkmıştı. Ama oyalama taktikleri ile düğün alayının Tebriz’e yani Moğol başkentine gitmesini geciktirmeye çalışmıştır. Aynı şekilde Memluklerin Anadolu’ya gelmesine sıcak bakmıyordu. Yola çıkmadan önce devlet adamlarına Memluk taraftarı olan Hatiroğlu Şerafeddin’e karşı uyarmıştı. Anadolu’daki otorite boşluğu Hatiroğlu Şerafeddin’e istediği fırsatı vermişti. Memluklerin Anadolu’ya geldiğini haber alan Şerafeddin isyan hazırlıklarını başladı. Kayseri’de Moğol taraftarı Selçuklu emirlerini tutukladı. Gücünü ortaya koydu. Ama hesaba katılmayan bir şey vardı. Memluklerden yardım gelmemişti. Aynı şekilde üzerine 30 bin kişilik Moğol ordusu sevk edilince çareyi Niğde tarafına çekilmekte buldu. Niğde valisi ise geri çekilenler içinde Şerafeddin ve sancak taşıyan askerini kaleye aldı. Yanındakiler dağıldılar. Şerafeddin, Moğollara teslim edildi. Abaka tarafından ölüm fermanı verilince idam edildi. Şerafeddin ‘in idamında rol oynayan Pervane de aynı acı sonu tadacaktı. Pervane’nin Memlukler ile yazışmalarını Hatiroğlu Şerafeddin Moğollara anlatmıştı. Kısaca Şerafeddin katilini de yanında götürecekti. Anadolu’da bunlar olurken Memlukler 1277 yılında Elbistan’da Moğolları yendiler. Moğol ordusu ile beraber savaşan Pervane Memluk zaferi sonrasında kaçtı. Memluklerin Anadolu’daki beklediği desteği bulamaması ve erzak sıkıntısı nedeniyle Mısıra geri dönmeleri Abaka Han’ı öfkelendirmişti. O güne kadarki siyaseti nedeniyle Pervane’yi idam edecektir. Kısaca Pervane’nin ikili siyaseti hem Hatiroğlu Şerafeddin’i hem de kendisini aynı sona götürmüştü. Şerafeddin o günün işgalcisine isyan eden bir kahraman Pervane ise sahibine dahi yaranamayan yerli iş birlikçi olmuştur. Tarih ibret almak için vardır. İbret alabilmek duasıyla..
Ekleme Tarihi: 16 Eylül 2024 - Pazartesi

HATİROĞLU ŞERAFEDDİN İSYANI

1243 Kösedağ Savaşı sonrası Anadolu halkı için karanlık günler başlamıştı. Moğol hâkimiyeti ve melikler arası kavgalar toplumu istikrarsızlığa sürüklemişti. Bu süreç içinde Celaleddin Karatay’ın naibliğinde Selçuklu hükümdarları arasında üçlü bir yönetim kurulmuştu. 1249-54 yılları arasında yani Karatay’ın sağlığında nispeten istikrarlı bir dönem meydana gelmişti. Naibin ölümü sonrası Selçuklu devletinde kudretli bir vezirin daha iktidar güneşi parlayacaktı. Bu kişi Muineddin Süleyman Pervane’ydi.

Pervane döneminde devletin ikinci adamı olarak ve sonrasında isyan eden Hatiroğlu Şerafeddin kimdi? Neden isyan etmişti? Hatiroğlu Şerafeddin ve ailesinin etnik kökeni bilinmemekle birlikte Moğol istilası ile Deylem ’den geldikleri anlaşılmaktadır. Hatiroğlu Şerafeddin ’in Pervane’nin kâtiplerinden biri olduğu ve onun zamanında Beylerbeyi unvanı ile anıldığı görürüz. Ayrıca kaynaklarda Niğde subaşısı olarak vazifelendirildiği de görülür. IV. Kılıç Arslan’ı, kardeşi Ziyaeddin ile birlikte zehirleyerek ortadan kaldırmışlardır. Bu planın arkasında da Muineddin Pervane vardı. Hükümdarın ölümü sonrası Pervane devri tam anlamıyla başlamış ve Şerafeddin bu devrin önemi adamları arasında yerini almıştır. Peki Şerafeddin’i bu isyana sürükleyen neydi?

Burada Pervane ile Şerafeddin arasında anlaşmazlıklar başladığı görülür. Çünkü yeni dönemde III. Gıyaseddin’in tahta geçmesi ve Pervane’nin güçlendiğini görürüz. Aynı dönemde Anadolu’da Moğol baskısının arttığını ve buna bağlı olarak halkın rahatsız olduğunu görmekteyiz. Bu süreç içerisinde Moğol Hükümdarı Abaka’nın Selçuklu melikesini oğlu Argun’a istemesi rahatsızlığı artırmıştır. Denge politikası gereği Selçuklular Memluk devleti ile ittifak aramışlardır. Sultan Baybars ittifakı kabul etmiş ama geliş zamanını 1276 yılı sonları olarak belirlemiştir. Anadolu halkı Moğolları yenen hükümdar olarak Baybars’a tam destek veriyordu. Hatiroğlu Şerafeddin ise Baybars’ın Anadolu’daki en kuvvetli destekçileri arasında yer alıyordu. Aynı dönemde Pervane de tüm umudun Memluklerde olduğunu düşünmüştür. Ama ittifakta gönülsüzdü. Hem Moğol baskısı hem de Memluklere karşı politika Pervane’yi zor durumda bırakmıştı. Memluklerin Anadolu’ya gelmelerine kadar Selçuklu melikesini teslim etmek istemiyordu. Moğolları oyalama siyaseti güdecekti. 1276 yılında Pervane, Selçuklu melikesinin düğün alayı ile birlikte yola çıkmıştı. Ama oyalama taktikleri ile düğün alayının Tebriz’e yani Moğol başkentine gitmesini geciktirmeye çalışmıştır. Aynı şekilde Memluklerin Anadolu’ya gelmesine sıcak bakmıyordu. Yola çıkmadan önce devlet adamlarına Memluk taraftarı olan Hatiroğlu Şerafeddin’e karşı uyarmıştı.

Anadolu’daki otorite boşluğu Hatiroğlu Şerafeddin’e istediği fırsatı vermişti. Memluklerin Anadolu’ya geldiğini haber alan Şerafeddin isyan hazırlıklarını başladı. Kayseri’de Moğol taraftarı Selçuklu emirlerini tutukladı. Gücünü ortaya koydu. Ama hesaba katılmayan bir şey vardı. Memluklerden yardım gelmemişti. Aynı şekilde üzerine 30 bin kişilik Moğol ordusu sevk edilince çareyi Niğde tarafına çekilmekte buldu. Niğde valisi ise geri çekilenler içinde Şerafeddin ve sancak taşıyan askerini kaleye aldı. Yanındakiler dağıldılar. Şerafeddin, Moğollara teslim edildi. Abaka tarafından ölüm fermanı verilince idam edildi. Şerafeddin ‘in idamında rol oynayan Pervane de aynı acı sonu tadacaktı. Pervane’nin Memlukler ile yazışmalarını Hatiroğlu Şerafeddin Moğollara anlatmıştı. Kısaca Şerafeddin katilini de yanında götürecekti. Anadolu’da bunlar olurken Memlukler 1277 yılında Elbistan’da Moğolları yendiler. Moğol ordusu ile beraber savaşan Pervane Memluk zaferi sonrasında kaçtı. Memluklerin Anadolu’daki beklediği desteği bulamaması ve erzak sıkıntısı nedeniyle Mısıra geri dönmeleri Abaka Han’ı öfkelendirmişti. O güne kadarki siyaseti nedeniyle

Pervane’yi idam edecektir. Kısaca Pervane’nin ikili siyaseti hem Hatiroğlu Şerafeddin’i hem de kendisini aynı sona götürmüştü. Şerafeddin o günün işgalcisine isyan eden bir kahraman Pervane ise sahibine dahi yaranamayan yerli iş birlikçi olmuştur. Tarih ibret almak için vardır.

İbret alabilmek duasıyla..

Yazıya ifade bırak !
Okuyucu Yorumları (0)

Yorumunuz başarıyla alındı, inceleme ardından en kısa sürede yayına alınacaktır.

Yorum yazarak Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve seydisehirinsesi.com.tr sitesine yaptığınız yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan tüm yorumlardan site yönetimi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Sitemizden en iyi şekilde faydalanabilmeniz için çerezler kullanılmaktadır, sitemizi kullanarak çerezleri kabul etmiş saylırsınız.